Цитрус ўсимлигини зараркунандалардан сақланг!
Бугунги кунда Наманган вилоятида цитрус ва иссиқхона экин майдонларига жиддий зарар келтирувчи Цитрус оқ қанот (Dialeurodes cifni Rilley) тенг қанотлилар туркимига, яъни алейродидлар оиласига киради.
Вояга етган ҳашорат 1–2 мм. узунликда, танаси оқ–сариқ ва икки жуфт оқ қаноти бор. Цитрус оқ қаноти тропик ва субтропик иқлимли мамлакатларда, жумладан, Хитой, Япония, Афғонистон, Россиянинг Краснадар ўлкасида, Грузиянинг Қора денгиз соҳилларида, Озорбайжон ва бошқа давлатларда кўп учрайди. Ҳашорат личинкалари дарахтларнинг яшил баргларида пупарийда қишлайди. Оқ қанот личинкасининг тўрт ёши пупарий деб аталади, у барг оркасига зич ёпишган ва усти мумсимон бўлади.
Баҳорда пупарийдан чиққан урғочи оқ қанотлилар урчигандан кейин баргнинг орқа томонига биттадан ёки тўп-тўп қилиб жами 60 тадан 250 тагача тухум қуяди. Тухум 23-25 даража иссиқликда ривожланади ва ундан 10-15 кунда “дайдичалар” деб аталадиган харакатчан оқ сариқ личинкалар чиқади ҳамда барг орқаларига ёпишиб олиб озиқлана бошлайди. Улар учинчи тулашидан сўнг пупарийга айланади. Пупарий деярли овалсимон, сариқ тусда бўлади. Личинкалар уч-турт хафта, пупарий икки хафта давомида ривожланади.
Оқ қанот цитрус ўсимликларига асосан иссиқхоналарда зарар келтиради, ёзги мавсумда очиқ майдонларда ҳам зарари катта. Мандарин, лимон, апелсин, нок, кофе дарахти, олча, ёввойиваяпон сирени, хурмо, чойбутаси, лигиструмларнизарарлайди. Личинкалари баргни орқа томонига урнашиб олиб ширасини суриб буриштиради. Барглар зараркунанда ажратган ширали чиқитлар билан қопланади. Уларнинг сиртида эса “капнодиум” қора замбуруғлар ривожланади. Бунинг натижасида баргларда нафас олиш ва фотосинтез жараёнлари қийинлашади. Натижада усимликлар ривожланиши сусайиб нимжон булиб қолади, хосилдорлик кескин пасаяйиб кетади. Цитрус оққаноти билан қаттиқ зарарланган ўсимлик қуриб қолиш хам мумкин.
Вилоятимиз ҳудудига четдан бу зарарли карантин организмларни кириб қолишини олдини олиш мақсадида қишлоқ хўжалик маҳсулотлари белгланган тартибда карантин назоратидан ўтказилиб,фитосанитар тоза бўлган маҳсулотларни вилоят ҳудудига киришга рухсат берилмоқда.
Цитрус оқ қанотини тарқалишини олдини олиш учун қуйидаги чораларни амалга ошириш лозим.
Хўш, қандай қарши кураш чораларини кўрмоқ керак? Булари қуйидагилар:
1) Кўчатлар ва қаламчалар зарарланган жойдан олиб келинса, “бромметил” фумигант воситаси билан зарарсизлантириш;
2) Зарарланганҳудудлардан кўчатвақаламчаларниташишнитаъқиқлаш;
3) Зарарланган ҳудудларда Ўзбекистонда рухсат этилган сўрувчи ҳашаротларга яхши таъсир қиладиган ҳимикатлардан фойдаланиш.
Иссиқхоналарда агротехник тадбирларни ўз вақтида амалга ошириш.
Фарходжон Назаров,
Наманган вилояти ўсимликлар карантини
ва ҳимояси бошқармаси инспектори.
© namangan24.uz
.jpg)
